‘Blijf nog even aan de lijn hangen.’ ‘Ik heb iedereen in de cc gezet.’ ‘Ik moet nu ophangen.’ Ons leven mag dan flink veranderd zijn sinds de zogenaamde digitale revolutie, maar er zijn een paar dingen (lees: woorden) die het hebben overleefd. Waar komen ze vandaan? En wat betekenen ze nou echt?

Onze taal veranderd voortdurend en dat is maar goed ook want als je nu een tekst moet lezen die 200 jaar terug is geschreven dan zal je daar waarschijnlijk grote moeite mee hebben. Maar toch zijn er woorden als ‘slagboom’ (afgeleid van de houten variant en vandaar het woord boom) en ‘kapstok’ die hardnekkig zijn blijven hangen.

Waarom zij wel, terwijl zelfs de ‘e’ van email heeft het af moeten leggen tegen zijn kortere variant ‘mail’? Hier volgen een paar van die woorden die zijn vastgeroest in de Nederlandse taal.

In de cc zetten
Vroeger, heel vroeger, nog ver voor de tijd van de computer hadden we een typemachine. Dit was een soort toetsenbord zonder scherm en iedere keer als je op een letter drukte dan schoot er een armpje naar voren en drukte hij met inkt zijn lettervorm op een stuk papier. Ze maakte een geweldig geluid, deze typemachines. Maar hadden een heel groot nadeel: copy-pasten was er niet bij. En alles selecteren al helemaal niet.

Hier hadden ze iets op bedacht, namelijk een, daar komt’ie: carbon copy. Dit is een stuk papier dat je achter het origineel kon doen en bij iedere slag drukte hij door op de carbon copy. Wij noemen het ook wel doordrukpapier. En hier komt jouw cc’tje dus vandaan. We mogen dan allang geen carbon copies meer maken op een toetsenbord, maar versturen kun je ze dus nog wel.

De telefoon ophangen
Waarschijnlijk swipe jij over je telefoon of tik je tegen het scherm om de connectie te verbreken. Maar in lang vervlogen tijden hadden telefoons een hoorn die met een koord aan de telefoon vastzat.

Bij de eerste modellen moest je zelfs aan de nummers draaien om het telefoonnummer vol te maken. Het toetsenbord zag er toen uit als een soort klok. En na ieder gesprek legde je die enorme hoorn waar je doorheen sprak weer op de haak. We mogen dan tegenwoordig swipen, vegen, fingerprinten, tikken of scrollen; ophangen doen we ook nog steeds.

Voor de buis zitten
Voor de Smart TV’s en flatscreens had je een soort koelkast op je tv-kastje staan. Je tv was een bakbeest dat nog maar net op het meubel paste en in veel gevallen ook loodzwaar vanwege de glazen beeldbuis en drie elektronenkanonnen.

Dit was in de tijd dat het beeld nog uit lijnen bestond en niet uit puntjes zoals nu, of beter bekend uit pixels. We mogen dan van analoog naar digitaal voor de tv zitten zijn verhuisd, maar voor de buis hangen kun je nog steeds.

Het dashboard
Het dashboard van je auto was een van de eerste die aan IoT deed, Internet of Things. Als je oliepijl te laag wordt dan gaat er een lichtje branden op je dashboard om maar een voorbeeld te noemen. Maar waar komt dat woord dashboard eigenlijk vandaan? Dit woord komt nog uit de koetsentijd. Over oud gesproken! Dit woord heeft wel meerdere revoluties weten te overleven.

Het dashboard was in die tijd niets meer dan een plank om achter weg te duiken als de modderspetters je om de oren vlogen. Hij mag dan nu veel meer toeters en bellen hebben als toen, dat dashboard wordt nog dagelijks gebruikt.

Ontsteek uw lichten
Vlak voor de tunnel zie je vaak op het bord staan: ontsteek uw lichten. Ook dankzij IoT hoeft bij de moderne auto’s hier geen handeling voor verricht te worden. Want als het donker wordt springen de lichten vanzelf aan.

Bij de eerste auto’s moesten de lichten letterlijk ontstoken worden. Die auto’s hadden gaslantaarns als verlichting waarbij de vlam aangestoken moest worden. Dit mag dan meer dan honderd jaar geleden zijn, van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat moet je nog steeds je lichten voor de tunnel ontsteken.

De kapstok
Dit woord heeft misschien niets met digitaal of analoog te maken maar … heb jij een kapstok in huis? Dit woord bestaat uit twee delen: kap en stok. De stok spreekt voor zich, en op die stok hing je dus de kap die je de hele dag op je hoofd had gehad. Ik weet niet of jij nog een kap draagt, maar ik ga ervan uit dat die vervangen zijn voor caps, petjes of mutsen. Misschien moeten we het maar een capstok gaan noemen?

Kun jij nog meer woorden bedenken die onze woordenschat nog steeds sieren met hun ouderwetse roots?