Amehoela dat ik jou ga vertellen wat poespas met stampot te maken heeft en wat belatafeld en lepra gemeen hebben. Je kan het rambam krijgen, straks is mijn hele carrière naar de gallemiezen en dan zit ik flink in de penarie. Dus… in dit blog meer over rare woorden en vreemde uitdrukkingen.

Koning Amehoela

Bekijk het maar of nooit van m’n leven

Koning Amanoellah woonde in Afghanistan (1892-1960) en was zijn tijd ver vooruit. Hij dacht: ik wil het Oosten weleens versieren met een tintje van het Westen. En hij beval de inwoners van Kaboel zich te kleden naar Westers model. Maar daar waren ze het niet mee eens en koning Amanoellah werd verbannen en een veelbesproken figuur in de toenmalige Story en Privé. Met andere woorden zijn volk riep: ‘Amehoela, de Arabische lente is nog lang niet begonnen.’

Ben je nou helemaal belatafeld

Ben je gek geworden!

Ja, belatafeld is verwant aan het woord… commode (latafel). Maar dat is niet waar het woord vandaan komt. Het is namelijk een verbastering van belazeren wat vroeger een heus scheldwoord was. En belazeren stamt weer af van Lazarus, een bijbels figuur dat lepra had (een ziekte waarbij je ledematen een voor een verschrompelen). Belatafeld valt dus in dezelfde categorie als ‘krijg de tering’ of andere ziektes die je als scheldwoorden om de oren vliegen.

Naar de gallemiezen gaan

Kapot gaan of failliet gaan

Naar de gallemiezen gaan is echte boeventaal, oftewel Bargoens. Dit geheimtaal van dieven, landlopers en reizende handelaren is vaak vermengd met Jiddische en dus ook Hebreeuwse woorden. Gallemiezen stamt dan ook af van het Hebreeuwse gallamis (kiezel, gruis, puin) of van de Hebreeuwse woorden challasj (zwak) en mioes (minderwaardigheid),

Wat een poespas

Wat een gedoe of wat een drukte om niets

Denk je aan poespas dan denk je aan soppende smeuïge stampot. Toch? Vroeger was poespas namelijk een soort stampot. Poespas is niet alleen een gestampte mengelmoes van eten het woord is ook een onomatopee, een klanknabootsing. Zoals wanneer je hard stampt in een sompige pruttelende massa.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) zegt het zo: “zekere dooreengekookte spijs, een soort weeke stampot, gewoonlijk bestaande uit vleesch, gort (ook wel rijst) en groenten, die aan boord van oorlogsschepen tweemaal per week wordt (of werd) gegeten, als een schip zich op een reede of in een haven bevindt”.

Voor pampus liggen

Uitgeteld zijn

Het waren schepen die regelmatig voor Pampus lagen waar ze moesten wachten tot het vloed werd en ze verder konden varen. Pampus was namelijk een zandbank in het IJ voor Amsterdam waar schepen regelmatig op stranden (Groot Uitdrukkingenwoordenbeoek van Van Dale (2006)). Pampus bestaat nog steeds, het is nu een eilandje met een fort erop.

In de penarie zitten

In de moeilijkheden zitten

Penarie komt van penurie wat weer een grap is op het Franse pénurie (tekort). De woorden penurie/penarie zijn ontleend aan het Latijnse penuria (armoede, gebrek aan iets).

Krijg het rambam

Val dood of bekijk het

Het rambam heb je gekregen van ene Maimonides. Dit was de grootste geleerde van de Middeleeuwen en tevens arts, zijn volle naam was rabbi Moshe ben Maimon (1135-1204). Hoe zijn naam tot val dood is gekomen weet niemand, maar het zal vast iets te maken hebben met zijn beroep als arts.